بسیاری از رفتارهای مربوط به سلامتی و بهزیستی ما رفتارهای عادتی هستند. ورزش کردن، نوع غذاهایی که می‌خوریم، میزان تحرک ما، رفتارهای مربوط به خواب وبیداری و مدیریت استرس، مصرف سیگار یا الکل و امثال آنها همه از جمله رفتارهای عادتی هستند. در واقع ما حداقل نیمی از رفتارهای روزانه خود را از روی عادت انجام میٔ‌دهیم. گاهی لازم می‌شود که به دلیلی، مثلا به خاطر سلامتی، عادتی را کنار بگذاریم یا تغییر دهیم یا عادت جدیدی ایچاد کنیم. کار سخت از اینجا شروع می‌شود. تغییر و تعویض عادت آسان نیست چون عادت‌ها چسبنده و سخت جان هستند.
مطالعات دو دانشمند به نام‌های پروچاسکا و دی‌کلمنته نشان داده است که افراد وقتی قرار است تغییری در رفتار عادتی خود بدهند، مثلا سیگار را ترک کنند، روزانه ورزش کنند، غذای خود را کنترل و وزن خود را کم کنند، از شش مرحله عبور می‌کنند. این شش مرحله عبارتند از:
الف ـ مرحله «پیش تامل»
در این مرحله افراد هنوز آمادگی تغییر ندارند. به همین دلیل قصد تغییر هم ندارند. یعنی حداقل در شش ماه آینده هیچ برنامه‌ای برای تغییر ندارند. فراموش نکنیم که این مرحله لزوما به این معنی نیست که افراد «نمی‌خواهند» تغییر کنند. ممکن است بخواهند ولی فعلا «قصدی» برای این کار ندارند. افراد در این مرحله معمولا یا نیاز به تغییر را انکار می‌کنند، یا می‌گویند نمی‌دانیم چگونه باید تغییر را شروع کنیم و یا اظهار می‌کنند که هر نوع اقدام به تغییر بی‌فایده است. تغییر رفتار اولویت این افراد نیست. اگر لیستی از مزایا و معایب تغییر بخواهند بنویسند، قسمت مربوط به معایب تغییر برایشان بلند‌تر یا حداقل مهم‌تر است.
ب ـ مرحله «تامل»
در این مرحله «قصد» تغییر ایجاد شده وجود دارد. یعنی افراد قصد کرده‌اند که احتمالا در شش ماه آینده تغییری در رفتار ایجاد کنند. در مرحله تامل، افراد پذیرفته‌اند که تغییر برایشان مفید است ولی هنوز در شک هستند و سعی می‌کنند شروع تغییر را به تاخیر بیندازند.مثلا دائم می‌گویند «درسته که باید سیگار رو کنار گذاشت ولی آیا اصلا ارزشش رو داره؟». مرحله دوم مرحله دو دلی عمیق و شدید است و همین دو دلی است که شروع را به تاخیر می‌اندازد. افراد در این مرحله، نسبت به مرحله قبل به تغییر راغب‌تر هستند اما هنوز شک زیادی دارند.
پ ـ مرحله «آماده شدن»
در این مرحله، دو دلی‌ها کمتر شده است. فرد قانع شده که تغییر مفید، لازم و مقدور است. او هنوز تغییر را شروع نکرده است اما تصمیم گرفته است که ظرف یک ماه آینده آن را شروع کند. در این مرحله فرد جستجو می‌کند، مطالعه می‌کند، ممکن است در کلاسی ثبت نام کند. هنوز تغییر را شروع نکرده ولی دارد برای آن آماده می‌شود. مهم ترین چیزی که در این مرحله فرد را آزار می‌دهد وحشت از شکست است.
ت ـ مرحله «عمل»
در مرحله چهارم فرد تغییر را شروع کرده است. اما هنوز کمتر از شش ماه از تغییر گذشته است. مثلا دو ماه است که سیگار نمی‌کشد یا چهار ماه است که کم و بیش مرتب ورزش می‌کند. این مرحله مشکلی است. بار زیادی ممکن است بر دوش فرد باشد و ممکن است دیگران انتظارات زیادی از او داشته باشند. این مرحله بسیار پر زحمت است و فرد نیاز به حمایت دارد.
ث ـ مرحله «نگهداری»
حالا فرد از مرحله عمل گذشته و بیش از شش ماه است که تغییر مستقر شده است. یعنی شش ماه است که عادت قدیم از بین رفته یا عادت جدید برقرار شده است. البته توجه داشته باشیم که این شش ماه بسیار عدد قراردادی است و در عمل ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. نکته مهم در این مرحله آن است که فرد تغییر عمده‌ای در رفتار داده است. تغییر مستقر شده را باید نگهداری کرد. فرد در این مرحله هنوز در خطر عود هست. یکی از مهم‌ترین چیزهایی که فرد در این مرحله باید از آن آگاه و مراقب آن باشد تنش و استرس است. در بیشتر افراد این تمایل هست که در اثر استرس زیاد به عادات قبلی برگردند. افراد ممکن است در اثر استرس، دوباره مثلا سیکار بکشند یا به پرخوری رو بیاورند. توجه به مدیریت مناسب استرس در یان دوره بسیار مهم است.
ج ـ مرحله «خاتمه»
اگر سه شرط برقرار باشد می‌توان گفت که تغییر مستقر شده و کار خاتمه یافته است: اول آن که فرد هیچ هوسی برای بازگشت به دوره پیش از تغییر نداشته باشد، بخصوص در حالاتی مثل خشم و اضطراب و استرس. دوم آن که با اعتماد به نفس احساس کند در حفظ وضع جدید قادر و توانا است. سوم آن که آن قدر در وضع جدید راحت باشد و برای او جا افتاده باشد که ادامه آن برای مستلزم تلاشی نباشد. یعنی لازم نیست برای ادامه تغییر انرژی زیادی مصرف کند. در واقع عادات جدید او به صورت روان و راحت انجام می‌شوند. طبیعتا تشخیص این که به وضع خاتمه رسیده‌ایم چندان راحت نیست و باید دقت و وسواس زیاد در آن به خرج داد.